Kinderen opvoeden is hoe dan ook een hele opgave. Maar als je hoogsensitief bent kan het extra ingewikkeld zijn om alle ballen in de lucht te houden. Waar kun je tegenaan lopen als hoogsensitieve ouder? Hoe ga je om met die uitdagingen? En kun je als ouder ook voordeel hebben van je hoogsensitiviteit?
Om te beginnen schrijf ik hieronder de uitdagingen waar je als hoogsensitieve ouder tegenaan kunt lopen. Bij iedere uitdaging benoem ik een aantal praktische tips over hoe je ermee om kunt gaan. Ik sluit af met de voordelen die je als hoogsensitieve ouder hebt bij het opvoeden van kinderen.
Overprikkeling
Eén van de voornaamste uitdagingen waar je als hoogsensitieve ouder mee te maken krijgt, is dat je sneller overprikkeld bent. En kinderen zijn goed voor één groot prikkelfestijn. Lawaaiig spel, rommel en emotionele uitbarstingen zijn aan de orde van de dag. Daarbij komt dat je dag zelden zo loopt als je van tevoren had bedacht. Heb jij alles nauwkeurig gepland, blijkt je kind geen zin te hebben in de kleding die je van tevoren hebt klaargelegd waardoor je alleen al een kwartier extra kwijt bent met discussiëren over welke kleding je kind aantrekt. En dan heb je ook nog de incidentele prikkelexplosies van speelafspraken, kinderfeestjes en meer van dat soort leuke maar ook zeer intensieve dingen.
Een paar tips om hiermee om te gaan:
- Plan dagelijkse minimomentjes van rust in. Een douche, een kleine wandeling, even in je eentje in de keuken koken terwijl je partner de kinderen in de woonkamer bezighoudt, 5 minuten met een kopje thee zonder scherm.
- Zorg voor een rustige, prikkelvrije ruimte in je huis waar je je even terug kunt trekken. Hoe klein ook. Ik heb weleens het verhaal gelezen van een vrouw die in de provisiekast haar eigen ruimte had gecreëerd. Zelf trok ik me regelmatig terug op het toilet op de momenten dat het me even teveel werd met de pleegkinderen of andere logees (alleen een beetje jammer dat één van onze pleegdochters dan gewoon tegen de wc-deur aan begon te kletsen).
- Bescherm jezelf: Gebruik oordoppen, een noise cancelling koptelefoon of zet rustige muziek op op de momenten dat het allemaal even teveel prikkel is.
Weinig hersteltijd
Om te herstellen van overprikkeling hebben hoogsensitieve personen tijd nodig om op te laden. Maar als je niet uitkijkt is die tijd er gewoon niet of nauwelijks. Iedere vrije minuut wordt gevuld met de kinderen of met achterstallig onderhoud in het huishouden of voorbereidingen voor een nieuwe dag. En als je dan eindelijk tijd voor jezelf hebt ingepland is je kind plotseling ziek of komt de puber veel eerder thuis vanwege urenuitval op school, waardoor je nog niet aan jezelf toekomt.
Een paar tips om hiermee om te gaan:
- Zelfzorg: Zelfzorg is geen luxe, maar absolute noodzaak. Plan vaste momenten in je agenda die alleen voor jouzelf zijn.
- Schakel hulp in: It takes a village to raise a child. Schakel dus als het even kan je partner, vrienden of familie in bij de zorg voor je kind. Een speelafspraak hoeft niet altijd bij jou thuis, maar kan ook prima bij een ander. Een oom vindt het misschien ook leuk om met je kind naar voetbal te gaan. Je ouders zijn misschien liever niet de vaste oppas, maar vinden het wel geweldig om je kind een dag mee naar de dierentuin te nemen. Goed voor jou én goed voor je kind, want je kind leert veel van het omgaan met andere mensen.
- Minimaliseer prikkels: Minder schermtijd, minder spullen in huis, geen muziek of tv als standaard achtergrondgeluid, een speelkamer inrichten voor je kinderen, een ouderslaapkamer met een slot op de deur...er zijn vaak nog best wat dingen te bedenken om de hoeveelheid prikkels waaraan je blootgesteld wordt te verminderen.
Perfectionisme
Veel hoogsensitieve personen zijn ook behept met een behoorlijke portie perfectionisme. Opvoeden is al een forse opgave, maar als je last hebt van perfectionisme kun je nog eens extra onzeker worden over de vraag of je het allemaal wel goed doet. Bovendien kun je je er extra veel last van hebben als dingen niet 'perfect' verlopen.
Een paar tips om hiermee om te gaan:
- Goed is echt goed genoeg: ik ben niet zo van de mantra's, maar het kan wel behulpzaam zijn om voor jezelf regelmatig zinnen te herhalen als 'goed is echt goed genoeg' of 'het hoeft niet perfect'.
- Benoem wat er wél goed gaat: Wie perfectionistisch is heeft de neiging om vooral aandacht te besteden aan alles wat niet goed is gegaan. Benoem in plaats daarvan aan het einde van iedere dag drie dingen die wél goed gingen die dag.
- Omring je met verhalen van andere hoogsensitieve ouders: Dat kan een feest van herkenning geven, laat je zien dat je niet alleen bent in je worstelingen en kan je helpen om de lat iets lager te leggen.
Sterke empathie
Wie hoogsensitief is, voelt emoties van anderen goed aan en loopt het risico deze over te nemen. Maar om goed en objectief te reageren op het gedrag van je kinderen is het ook belangrijk om de zaken emotioneel vanaf een afstandje te kunnen bekijken. Bovendien kan de sterke empathie voor extra overprikkeling zorgen. Heb je daarnaast moeite met negatieve emoties, dan kan het ervoor zorgen dat je moeilijk grenzen kunt stellen aan je kind. Terwijl ieder kind grenzen nodig heeft om goed te kunnen functioneren.
Een paar tips om hiermee om te gaan:
- Oefen jezelf in meevoelen zonder overnemen: Herinner jezelf er regelmatig aan dat dit hun gevoel is en niet dat van jou.
- Take a break: Word je overspoeld door de emoties van je kind? Las dan een korte pauze in. Even twee minuten bewust op je ademhaling letten in een andere ruimte kan al helpen.
- Begrens: Besef dat jouw kind ook groeit van jouw begrenzing en niet alleen van jouw troost. Geef als het nodig is duidelijk aan je kind aan: 'Mama heeft nu even rust nodig, maar straks ben ik er weer.' Door als volwassene ook je eigen behoeften te beschermen geef je een krachtig voorbeeld aan je kind.
Sociale verplichtingen
Bij het opvoeden van kinderen komen heel veel sociale verplichtingen kijken. Meehelpen op school, je kind aanmoedigen bij een sportwedstrijd, verjaardagen, muziekles, bijpraten met ouders op het schoolplein. Voor jou als hoogsensitieve ouder is dit vaak veel te veel.
Een paar tips om hiermee om te gaan:
- Plan ruim in: Zorg voor hersteltijd voor en na een afspraak. Niet alleen voor jou erg prettig, maar als je hoogsensitieve kinderen hebt is het voor hen ook noodzakelijk.
- Zeg nee: Je kunt simpelweg niet alles. Als je agenda voor jouw gevoel vol zit, zit hij vol. En zijn verjaardagen niet jouw ding, dan mag je daar gewoon 'nee' tegen zeggen.
- Zorg voor afspraken waar je van oplaad: Breng je graag tijd door met vrienden, hou je van musea of helpt het jou om de stress van de week van je af te zwemmen? Prioriteer dan deze afspraken in je agenda. Om andere afspraken goed door te komen, heb je het nodig om op te laden met dingen die goed voor jou zijn.
Diepgaande prikkelverwerking
Hoogsensitieve personen denken vaak heel lang na over wat ze hebben meegemaakt of over de besluiten die ze moeten nemen. Zeker als je moe bent kan dat leiden tot piekeren, besluiteloosheid of overmatige zorgen over dingen die met je kind te maken hebben.
Een paar tips om hiermee om te gaan:
- Haal het uit je hoofd: Ben je aan het piekeren geslagen? Schrijf je gedachten dan van je af of praat erover. Kun je moeilijk een beslissing nemen? Schrijf de plussen en minnen op. Vaak geeft dat al behoorlijk wat inzicht in wat de beste beslissing is.
- Is dit NU een probleem?: Vaak kun je al heel veel nadenken over dingen die mogelijk in de toekomst zouden kunnen spelen. Maar de meeste van deze 'wat als'-scenario's vinden in werkelijkheid nooit plaats. Vraag jezelf dus af of dit NU een probleem is. Zo niet, dan mag je het loslaten.
- Creëer structuur: Structuur en voorspelbaarheid helpen niet alleen je kind, maar ook jou als ouder. Door van een vaste structuur een gewoonte te maken, kom je voor minder verrassingen te staan. Het scheelt je energie, prikkels worden gereduceerd en je hebt achteraf minder tijd en energie nodig voor diepgaande prikkelverwerking.
Voordelen van hoogsensitief ouderschap
Hoewel het ouderschap voor hoogsensitieve mensen soms zwaar kan zijn, zorgt het ook voor een aantal waardevolle kwaliteiten die je als ouder kunt gebruiken in de opvoeding van je kind(eren)
Door je sterke mate van empathie voel je vaak goed aan wat je kind nodig heeft. Wanneer je hier op een goede manier mee omgaat, draagt dat bij aan een gezonde hechting van je kind en een hechte ouder-kindrelatie. Hoogsensitieve ouders signaleren vaak al een mogelijk probleem voor iets daadwerkelijk een probleem wordt. Hierdoor kun je vroegtijdig ingrijpen als dit nodig is en erger voorkomen.
Hoogsensitieve personen reflecteren vaak ook sterk op hun eigen gedrag. Nadenken over je eigen reacties en gedrag kan ervoor zorgen dat je groeit als mens, leert van situaties en daar waar nodig je gedrag aanpast. Dit helpt niet alleen jou, maar ook je kind. Als je hier goed mee omgaat zul je ook sneller geneigd zijn om je excuses aan te bieden als dat nodig is. Daar kan je kind veel van leren voor relaties in zijn of haar latere leven.
Vaak zijn hoogsensitieve personen ook heel creatief. Wat is er nou leuker dan samen met jouw kind hutten bouwen in de woonkamer, kliederen met verf of lekker samen in de tuin bezig te zijn? Al die creativiteit is goed voor de ontwikkeling van jouw kind. Het leert zichzelf te uiten door middel van creativiteit, ontdekt wat het leuk vindt en wat niet en leert creatief denken. Iets wat heel belangrijks is voor zijn of haar probleemoplossend vermogen.
En tenslotte ben je als hoogsensitieve ouder vaak heel bewust bezig met de opvoeding van je kinderen. Je maakt bewuste keuzes in wat jij denkt dat goed is voor jouw kind en wat niet. Je verdiept je nauwkeurig in dingen als schoolkeuze, bij welke club je kind het beste kan sporten of hoe je om kunt gaan met het bedtijdritueel wanneer jouw kind moeite heeft met slapen. Daarmee creëer je, voor zover dat binnen jouw bereik ligt, een omgeving waarin je kind zo goed mogelijk kan gedijen.