Het is moeilijk om iemand te zien lijden om het verlies van een geliefde, het verlies van gezondheid of een baan of om een onvervulde kinderwens. Vaak heb je als omstander het gevoel met lege handen te staan en ben je bang om het verkeerde te zeggen of te doen. Iemand die rouwt is niet altijd even makkelijk te peilen en vaak is ook niet duidelijk wat iemand nou wél en wat iemand nou niet nodig heeft als hij in de rouw is. Hoe ondersteun je iemand die rouwt nou op de beste manier? En wat moet je vooral niet doen?
Troost
Het woord troost is verwant met het woord trouw. In het Duits wordt trouw vertaald met treu en in het Engels met true. Maar het woord troost heeft ook veel weg van het Engelse woord trust; vertrouwen. Ik vind dat mooi, want het zegt zoveel over wat troost echt inhoudt. Troost bieden aan mensen is een kwestie van trouw zijn, maar ook van vertrouwen. Maar hoe geef je dat nou praktisch vorm? Ik geef je een paar do's en dont's.
Laat iets van je horen
Al is het maar een kaartje of een appje, laat weten dat je op de hoogte bent van het verdriet en dat je meeleeft. Rouw kan heel eenzaam voelen. Als mensen het onderwerp of (in het slechtste geval) zelfs de rouwende gaan vermijden, zorgt dit alleen maar voor een groter gevoel van eenzaamheid. Kom je iemand onverwacht tegen in de supermarkt en weet je even niet wat je moet zeggen? Doe dan niet alsof je iemand niet gezien hebt en kies niet snel een ander gangpad. Mensen hebben dat echt wel door en dat is voor hen heel pijnlijk. Geef iemand een knipoog, leg even een hand op de schouder, zeg 'Hey, ik denk aan je...' of 'Zal ik binnenkort een keertje op de koffie komen?' (en doe dat dan ook!). De meeste mensen zitten er niet op te wachten om midden in de supermarkt of in het dorp hun verhaal te doen, maar vinden het wel heel fijn als ze even echt gezien worden en niet vermeden.
Oordeel niet
Wat voor de één een groot verlies is, hoeft dat voor een ander niet te zijn. Zo kan het verlies van een huisdier een enorme impact hebben op iemand, maar is dat voor een omstander die niet zoveel heeft met huisdieren moeilijk te begrijpen. Ook een miskraam kan het leven van de één enorm op zijn kop zetten, maar een ander pakt haar leven weer relatief snel en zo op het oog kennelijk probleemloos op. Ook de lengte of de zwaarte van rouw kan de neiging opleveren tot oordelen. 'Het mag nu toch wel zo onderhand een plaatsje hebben gekregen?' Maar rouw is heel persoonlijk en wordt door iedereen anders ervaren. Probeer je te verplaatsen in een ander. Stel vragen. Wat betekent het verlies voor iemand? Welke dromen of behoeften zaten daar achter? Zo is het makkelijker om er voor iemand te zijn die rouwt.
Luister
Luisteren is een hele opgave. Zeker wanneer iemand rouwt. Een rouwende heeft behoefte om zijn of haar verhaal keer op keer op keer te vertellen. Hoewel het vermoeiend kan zijn om voor de zoveelste keer te luisteren naar hetzelfde verhaal van een rouwende, is het heel goed als die persoon zijn verhaal keer op keer kan doen. Het iedere keer weer vertellen van je verhaal helpt om je verlies te verwerken. Doordat je letterlijk woorden geeft aan je verlies, krijgt het langzaam een plek in je levensverhaal en dat is nodig om je leven weer op te kunnen pakken. Het is goed om je dat te realiseren wanneer je het lastig vindt om een verhaal voor de zoveelste keer te moeten aanhoren. Goed luisteren is een kunst die niet heel veel mensen onder de knie hebben. Kom niet met je eigen levensverhaal: 'Oh...dat heb ik ook wel eens gehad en toen...' Voor je het weet zit de ander naar jouw verhaal te luisteren in plaats van andersom of geef je adviezen die wellicht voor jou werkten, maar helemaal niet voor de ander hoeven te werken. Écht luisteren houdt in: open vragen stellen (dus vragen die niet alleen met 'ja' of 'nee' beantwoordt kunnen worden), niet met je eigen verhaal komen, niet invullen voor een ander en een open houding aannemen. Maar écht luisteren kan ook inhouden dat je gewoon samen zwijgt, omdat er zo weinig te zeggen valt.
Wees aanwezig
Wacht niet tot een ander je uitnodigt, maar wees aanwezig in de vorm van kaartjes, een onverwacht (kort!) bezoekje, een aai over de bol of het brengen van een maaltijd zonder dat je dat eerst hebt overlegd. En hou dit vol! Rouw is niet over in een maandje en ook niet in een jaar. Het is zo waardevol wanneer je oog blijft houden voor iemand die het zwaar heeft en daar trouw in blijft.
Aanvaard de nukken van een rouwende
Zeker als rouw vers is, kan dat soms tot wat nare trekjes leiden bij een rouwende. Iemand kan ineens heel boos worden of hysterisch huilen of heel claimend worden. Dat is een normale reactie bij rouw. Realiseer je dat dit gedrag niet op jou gericht is, maar op de rouw. Geef liefdevol je grenzen aan, maar blijf aanwezig en betrouwbaar.
Probeer iemand niet op te vrolijken
Rouwen is een hele natuurlijke reactie die nodig is om het leven weer goed op te kunnen pakken. Niet iedereen zit dan te wachten op een grapje of op de opmerking dat het allemaal wel weer goed komt. Gelukkig valt er soms ook veel te lachen in een situatie van rouw, bijvoorbeeld wanneer de verhalen bovenkomen over wat een overledene allemaal voor grappen en grollen heeft uitgehaald in het leven. Maar laat de leiding in het gesprek over aan de rouwende en speel daarop in.
Laat je hart spreken
'Maar wat moet ik dan zeggen tegen iemand die rouwt?' Mijn advies? Laat je hart spreken. Iedere rouwende zit anders in elkaar en dat betekent dat iedere rouwende ook weer moeite zal hebben met andere woordkeuzes. De één kan het woord 'gecondoleerd' niet uitstaan, een ander kan niets met 'veel sterkte'. De kans dat je iets zegt of schrijft wat verkeerd valt, is nou eenmaal aanwezig. Trek het je niet aan. Als jij dichtbij datgene blijft wat je hart je ingeeft, weet je in ieder geval dat je met al je liefde iets hebt willen zeggen tegen iemand en dan is het hoe dan ook goed. En mocht je een kaartje schrijven naar mensen die een dierbare hebben verloren, dan is het voor de achterblijvers heel kostbaar wanneer je daar behalve 'sterkte' ook een persoonlijk verhaaltje aan toevoegt. Welke herinneringen heb jij aan de overledene? Wat is het leukste wat je met hem hebt meegemaakt? Waar heeft zij jou heel erg mee aan het lachen gekregen of heel erg in gesteund? Dit soort verhalen zijn voor de achterblijvers buitengewoon waardevol.
Reactie plaatsen
Reacties