Wanneer je chronisch of ernstig ziek wordt, wordt je wereld vaak veel kleiner. Door alle klachten ben je soms niet langer in staat om te werken, voor je kinderen te zorgen op de manier die jij graag wilt of regelmatig met vrienden af te spreken. Je kunt het gevoel krijgen dat je niks toevoegt en dat je anderen alleen maar tot last bent omdat zij voor je moeten zorgen en taken van jou over moeten nemen die jou niet langer lukken. Op zulke momenten kan je de vraag bekruipen: doe ik er nog toe? Wat heeft het voor zin dat ik er nog ben als ik toch niets bij kan dragen en mensen alleen maar voor mij moeten zorgen? Als jij worstelt met die gevoelens, is deze blog voor jou.
Rouw
Wie ziek wordt, gaat rouwen. Rouwen om de verloren gezondheid, verloren vertrouwen in het lijf, verloren dagvulling, verloren contacten. Dat is niet leuk, maar wel een normaal onderdeel van ziek zijn. En bij rouw horen vragen. Bij het verlies van een geliefde is dat vaak: 'Wie ben ik zonder jou?'. En bij het verlies van gezondheid draait het vaak om de vraag: 'Wie ben ik nog nu mijn lijf of mijn hoofd niet meer functioneert zoals het ooit deed?' Het kost tijd om die vraag te beantwoorden. Je hebt niet van de ene op de andere dag een draai gevonden in het ziek zijn (voor zover dat überhaupt mogelijk is). Je zult er de ene dag ook beter mee om kunnen gaan dan de andere. En juist op de moeilijke dagen, waarop je veel pijn hebt, afhankelijk bent van anderen of door de vermoeidheid een keer hard uitvalt naar iemand die je dierbaar is, steekt vaak die ene vraag de kop op: 'Doe ik er nog wel toe? Heeft het nog wel zin dat ik er ben?'
JE draagt wel degelijk iets bij
Het is wat mij betreft een forse misvatting dat iemand die geen geld opbrengt voor de economische mallemolen niets bijdraagt aan de maatschappij. Ook jij draagt wel degelijk iets bij of kunt er bewust voor kiezen om iets bij te dragen. Alleen wel op een andere manier. Een vriendelijke glimlach naar iemand anders in de wachtkamer van het ziekenhuis. Een bedankje gericht aan de persoon die je ergens mee geholpen heeft. Een vriendelijk woord voor de collectant aan de deur. En als je meer energie hebt kun je kaartjes sturen, een helpende hand bieden bij één van je buren of vrijwilligerswerk doen.
Nee, dat is niet bijdragen zoals we dat in deze maatschappij graag zien, met een betaalde baan of het altijd klaar staan voor de extra werkzaamheden die door vrijwilligers gedaan moeten worden op de school van je kind. Maar vergis je niet hoeveel verschil een vriendelijk woord of een glimlach al kunnen maken in het leven van een ander.
Keer jezelf zo veel mogelijk naar buiten
Als je ziek bent is de verleiding groot om jezelf naar binnen te keren. Alleen gefocust te zijn op jouw pijn, jouw vermoeidheid, jouw herstel, jouw grenzen en het regelen van de juiste zorg. Dat is heel begrijpelijk. Maar ik zie ook vaak gebeuren dat het wereldje van iemand die ziek is juist daardoor heel klein wordt en verliest aan zingeving.
Omdat ik zelf ziek ben begrijp ik heel goed dat je veel energie kwijt bent aan het jezelf zo goed mogelijk op de rit houden. Maar ik geloof dat het goed is om daarbij oog te houden voor de buitenwereld. Jij bent niet de enige die lijdt, die een rotdag heeft of die behoefte heeft aan een luisterend oor.
Door jezelf naar buiten te keren en oog te houden voor de wereld om je heen, ga je je eigen verdriet en pijn in perspectief zien. Bovendien is het een goede afleiding voor je eigen piekergedachten. Dus geef een ijsje aan het buurkind wat de bal in jouw tuin heeft geschopt. Bid voor de vrouw waarvan je ziet dat ze haar tranen wegveegt in de ziekenhuisgang. Breng een ovenschotel naar dat gezin-met-ziekte bij jou in de buurt. Het verlegt je focus van je eigen misère naar iets wat je wél kunt doen en geeft je leven zin.
Zingeving
Daarbij is het sowieso belangrijk om op zoek te gaan naar zingeving. Nu je ziek bent is het moeilijker om die zin te vinden in je werk, je gezinsleven, je intellectuele of fysieke vermogens. Maar dat wil zeker niet zeggen dat je leven zinloos is. Ga op zoek naar de zingeving in jouw leven.
Voor de één is dat om zoveel mogelijk tijd door te brengen met het gezin. Een ander wordt actief voor een patiëntenvereniging. En veel mensen vinden ook zingeving in geloof.
Laat hulp toe
Hulp toelaten is moeilijk als je ziek bent. Je wilt de dingen zo lang mogelijk zelf doen. Dingen uit handen geven voelt vaak als toegeven aan de ziekte en anderen tot last zijn.
Toch wil ik je aanmoedigen om hulp toe te staan. Daarmee help je in de eerste plaats jouzelf en jouw mogelijke gezinsleden. Wanneer er dingen van jou of jullie worden overgenomen, hou je meer energie over voor andere dingen. Dat heeft 2 mooie resultaten: 1.) Wie meer energie heeft piekert minder, ook over de vraag 'Doe ik er nog toe?' en 2.) Die energie kun je besteden aan dingen die voor jou of jouw gezin belangrijk zijn, waardoor je investeert in relaties en herinneringen. Ook dat zorgt ervoor dat je minder geconfronteerd zult worden met de vraag 'Doe ik er nog toe?'. Bovendien zorgt het vragen van hulp vaak voor meer contact met mensen om je heen, wat je uit je isolement haalt. Even een kort praatje op een dag kan al zoveel verschil maken.
Maar je helpt ook de mensen om je heen door hulp te vragen. Zij zien je worstelen en staan vaak met lege handen. Ze willen zó graag iets doen om jouw moeite te verzachten. Door om hulp te vragen, geef je hen een manier om handen en voeten te geven aan hun gevoelens van onmacht en het gevoel zo graag iets voor jou en/of jouw gezin te willen doen.
Er is altijd Iemand voor Wie jij er toe doet
Als christen kan ik het natuurlijk niet laten om te zeggen dat, hoe vervelend je je ook voelt en tot hoe weinig je ook in staat bent, er altijd Iemand is voor Wie voor wie jij ertoe doet. God houdt van jou en jij bent belangrijk voor Hem. Ook als je ziek bent. Ook als je voor je gevoel niks meer bij te dragen hebt aan deze maatschappij. Ook als je het idee hebt dat je alleen nog maar een last bent voor mensen. Jij doet ertoe omdat er een God is Die jou gewild en gemaakt heeft. Of je dat nu gelooft of niet.
Mocht je hier meer over willen weten, dan kun je in de eerste plaats altijd aan God Zelf vragen of Hij jou wil laten zien Wie Hij is en hoeveel Hij van jou houdt. Maar je kunt ook met je vragen terecht bij een christen of kerk bij jou in de buurt. Of volg hier een cursus over Wie God is en waarom jij belangrijk voor Hem bent.
Ten slotte
Vaak helpt het al een beetje om te begrijpen waarom je met die vraag worstelt. Je rouwt. En deze vraag hoort daar bij. Meestal zul je merken dat je na verloop van tijd, als je een modus hebt gevonden om met je ziekte te leven, minder last krijgt van die vraag. Ik hoop dat ik je met deze blog een aantal handvatten hebt kunnen geven waarmee je ontdekt dat jij er wel degelijk toe doet. Ook als je ziek bent. Er is niemand zoals jij. En ook niemand die iets aan de wereld heeft toe te voegen zoals jij dat kunt. Ook als je ziek bent. En soms misschien wel juist doordat je ziek bent. Wees lief voor jezelf. En merk je dat de vraag te lang blijft zeuren? Bespreek dit dan eens met de mensen om je heen, je behandelend (huis)arts of iemand anders die je hierin bij kan staan.