Rouw op de werkvloer

Gepubliceerd op 19 januari 2025 om 08:00

Iedereen krijgt in zijn leven te maken met het verlies van dierbaren of met andere moeilijke omstandigheden waar om gerouwd wordt. Dit kan een grote impact hebben. Niet alleen op het privéleven, maar ook op het gebied van werk. Wat is wijs om te doen? De tijd nemen om te rouwen of maar weer zo snel mogelijk aan het werk gaan? Hoe ga je om met een collega die net een dierbare heeft verloren? Wat als een collega overlijdt? Zijn er dingen die jij als werkgever kunt doen om het voor de rouwende zo makkelijk mogelijk te maken? En wat als je na een groot verlies het nut van je huidige baan niet langer inziet?

Rouwen is hard werken

Omgaan met verdriet kost veel energie en kan zowel psychische als fysieke klachten veroorzaken. Rouw heeft invloed op je concentratievermogen, je contact met anderen en je beslisvaardigheid. Het is goed om hier rekening mee te houden. Niet alleen als rouwende, maar ook als collega of werkgever. Je kunt niet van iemand die rouwt verwachten dat hij of zij evenveel werk gedaan krijgt als in de periode voor er sprake was van rouw. Door de rouw is er domweg minder energie over voor ander werk. 

Als je zelf rouwt

Wanneer je zelf te maken hebt met een groot verlies in je leven, kan het zwaar zijn om weer aan het werk te gaan. Niet voor niets zorgt rouw voor behoorlijk wat ziekteverzuim.

Niemand kan jou vertellen wanneer het wijs is om weer aan het werk te gaan. Dat kun jij zelf het beste inschatten. Toch kan het heel goed zijn om zo snel mogelijk weer terug te keren naar de werkvloer. Je werk kan zorgen voor de nodige afleiding, helpt je om je leven na verlies vorm te geven en bovendien heb je een sociaal steunende omgeving nodig in deze tijd. Daarnaast wordt de drempel om weer aan het werk te gaan naarmate je daar langer mee wacht steeds hoger.

Dit vraagt wel om de nodige voorbereiding. Neem contact op met je werkgever en bespreek samen welke randvoorwaarden er voor jou nodig zijn om weer aan het werk te gaan. Wellicht is dat een ruimte waarin je je even terug kunt trekken als het je teveel wordt. Of kun je een collega die je vertrouwt aanwijzen als buddy; een persoon op wie je terug kunt vallen en bij wie je je verhaal kwijt kunt als het zwaar is. Misschien kan één van je collega's even de klanten overnemen waar ingewikkelde dingen spelen.

Het prettigst is als je werkgever flexibel kan zijn en met je meedenkt. Rouwen is vaak een golfbeweging tussen het beleven van verdriet en het opnieuw vormgeven van je leven. Die golfbeweging zul je ook terug zien in je werk. De ene keer merk je dat het eigenlijk prima gaat, terwijl je een volgende keer de grootst mogelijke moeite hebt om de meest eenvoudige dingen voor elkaar te krijgen. Dat hoort erbij.

Het soort verlies en je gezinssituatie kunnen ook een rol spelen in de vraag wanneer en hoe je weer aan het werk gaat. Het kan zo zijn dat het voor jou goed is om weer aan het werk te gaan, maar dat je thuissituatie erom vraagt dat je (meer) thuis bent. Bijvoorbeeld wanneer je met twee kleine kinderen achterblijft na het verlies van je partner. Of als je rouwt om het verlies van gezondheid van je kind, waarbij je kind ook veel extra zorg nodig heeft. Dit zijn hele lastige afwegingen. Spreek deze dingen door met je werkgever. Vaak is er in goed overleg veel meer mogelijk dan je in eerste instantie denkt.

Als je collega rouwt

Omgaan met een rouwende collega kan best spannend zijn. Wat zeg je tegen iemand die rouwt? Moet je die persoon extra voorzichtig behandelen? Vraag je hoe het met de persoon gaat? Of kun je dat beter niet doen om te voorkomen dat je iemand op het verkeerde moment herinnert aan de moeilijke dingen in zijn of haar leven?

Het is heel normaal dat je je ongemakkelijk voelt wanneer je iemand die rouwt voor het eerst weer tegenkomt. Maar hoe moeilijk het ook is, ontloop een rouwende niet omdat jij niet weet hoe je ermee om moet gaan. Het beste wat je kunt doen is een eenvoudige opmerking maken als: 'Ik hoorde wat er gebeurd is en vind het zo rot voor je!' Als je een goede band hebt met je collega kun je daar een vraag aan toevoegen als: 'Wil je erover praten?' Zo geef je een rouwende zelf de regie. Sommige mensen willen heel graag praten over wat er gebeurd is. Anderen doen dat liever niet. Beiden is oké. Maar op deze manier geef je de ander de erkenning voor het verlies én de ruimte om zelf te beslissen hoe hij of zij daarmee om wil gaan op het werk.

Hou je collega een beetje in de gaten en vraag, als je daar reden toe ziet, of de ander het fijn zou vinden als je tijdelijk wat taken overneemt.

Kijk niet raar op als je collega emotioneel wat sneller uit de bocht vliegt en bijvoorbeeld boos op je reageert. Die boosheid is niet jouw schuld, maar kan onderdeel zijn van de rouw.

Onthoud als het even kan belangrijke data als sterf- en geboortedata en zorg voor een kaartje of een lief gebaar op zo'n dag. 

Als je werknemer rouwt

Als één van je werknemers te maken krijgt met een groot verlies, kun je uiteraard een condoleancekaart sturen, naar een uitvaart gaan en de daarvoor geldende afspraken binnen het bedrijf volgen. Dat is allemaal goed. Maar als je je medewerker goed wilt begeleiden met als eventueel bijkomstig voordeel minder ziekteverzuim, dan vraagt dat wel wat meer.

Ga als werkgever als het even kan bij een medewerker thuis langs voor iemand weer naar het werk komt. Betoon je medeleven en luister naar het verhaal van je werknemer. Vraag niet wanneer iemand in staat is om weer naar het werk te komen, maar vraag wanneer iemand eraan toe denkt te zijn om over de werksituatie te praten.

Bereid je team goed voor op de terugkeer van een rouwende collega. Organiseer een moment waarin je de situatie bespreekt en waarin je de collega's van de werknemer handreikingen geeft hoe ze met hun collega om kunnen gaan. Velen van hen zullen het spannend vinden dat de collega weer terugkomt. Ze weten bijvoorbeeld niet wat ze moeten zeggen en of ze wel of niet over het verlies moeten beginnen. Bespreek dit van tevoren met hen. En houdt er rekening mee dat het verlies van deze werknemer ook oude pijn bij andere werknemers kan triggeren.

Als iemand weer naar het werk komt, ontvang de persoon dan niet met een grote groep, maar met één of twee collega's waarvan je weet dat je medewerker daar een goede band mee heeft en die beschikken over goede sociale vaardigheden.

Vraag je medewerker wie op het werk veilig en vertrouwd voelt en wijs die persoon (na overleg) aan als buddy: iemand die je werknemer een beetje in de gaten houdt, kan dienen als praatpaal en veilige haven en eventueel ook dingen bij jou als werkgever kan melden als het nodig is.

Zorg ervoor dat je op de hoogte bent van de thuissituatie van je werknemer. Hoe reilt en zeilt alles daar? En zijn er dingen die gedaan kunnen worden om de thuissituatie te verbeteren? Bijvoorbeeld door je werknemer toestemming te geven eerder naar huis te gaan om de kinderen van school te halen en in plaats daarvan 's avonds nog wat uurtjes te werken. Een werknemer die thuis alles redelijk op de rit heeft, zal op het werk ook beter functioneren.

Pas eventueel werkzaamheden aan, maar altijd in overleg met de betrokkene. Iemand kan zelf het beste inschatten wat nu wel of niet haalbaar is.

Wees niet bang om regelmatig over het verlies te beginnen. Of jij er nu wel of niet over begint, je werknemer is er toch wel mee bezig in het hoofd en is er toch wel verdrietig over. Erover kunnen praten en weten dat er ook ruimte voor het verdriet is op het werk kan opluchten.

Lees je in over hoe rouw werkt, zodat je begrijpt waarom iemand de ene dag prima functioneert terwijl er de volgende dag niets uit zijn handen komt.

En ook hier: hou in je agenda de belangrijke data bij, zoals sterf- en geboortedata en geef een blijk van medeleven op dit soort dagen.

Als een collega overlijdt

Het overlijden van een collega heeft een grote impact op het team. Zorg voor een rustige plek waar collega's bij elkaar kunnen komen en hun verdriet kunnen delen. Richt een gedenkhoekje in met een foto, kaarsjes, andere dingen die dienen als herinnering aan de collega en een notitieboekje waarin collega's hun verdriet van zich af kunnen schrijven of herinneringen op kunnen schrijven.

Organiseer een moment waarop je als team bij elkaar komt om de overleden collega te herdenken en erover na te praten en bezoek als het even kan ook als team de uitvaart. Laat daarbij wel de beslissing aan iedere collega afzonderlijk om wel of niet te gaan. Er kunnen hele goede persoonlijke redenen zijn om niet naar een uitvaart te gaan.

Bespreek met het team wat jullie als collega's kunnen doen voor eventuele nabestaanden. Misschien is het mooi om iedereen een herinnering op te laten schrijven aan de betreffende collega, daar een paar foto's aan toe te voegen en dat als fotoalbum aan te bieden aan de nabestaanden. Zo snijdt het mes aan twee kanten: jullie kunnen als collega's vorm geven aan jullie verlies én jullie geven de nabestaanden een prachtig geschenk met jullie herinneringen aan hun dierbare.

Zorg dat tijdens een kerstviering of nieuwjaarsreceptie de naam van de overleden collega nog eens genoemd wordt. Kom een paar maanden na het overlijden nog eens terug op het overlijden van de collega tijdens een vergadering. Hoe heeft ieder van jullie het verlies ervaren? En hoe ga je nu verder?

En zorg voor een blijvende nagedachtenis aan de collega. Bijvoorbeeld door een bankje in de bedrijfstuin te plaatsen met de naam van de overleden collega erop.

Verandering van koers

Een verlies zet vaak het hele leven van jou als rouwende op zijn kop. En soms kan het zo zijn dat je daardoor tot de conclusie komt dat je huidige werk niet meer bij je past. Omdat je erachter gekomen bent dat het leven maar kort is en je er meer uit wilt halen. Omdat je graag iets wezenlijks bij wilt gaan dragen aan de wereld en niet het idee hebt dat je dat met je huidige baan doet.

Het is in tijden van diepe rouw niet verstandig om grote beslissingen over bijvoorbeeld je werk te nemen. Je gedachten en overwegingen worden nog erg gekleurd door je emoties. Over het algemeen is het verstandig om in het eerste jaar na het verlies geen grote, levensveranderende beslissingen te nemen. Maar houden je gevoelens aan? Bespreek ze dan eens met mensen om je heen die je vertrouwt en die jouw situatie kennen. Kunnen zij zich vinden in jouw overwegingen? Welke gedachten hebben zij erover? Bespreek daarna ook je gedachten eens met je werkgever. Wellicht is er binnen het bedrijf een andere functie die op dit moment beter bij je past, is het mogelijk om tijdelijk stage te lopen bij een ander bedrijf om te zien of het je brengt wat je verwacht of kan je werkgever op een andere manier met je meedenken.

Rouwen is geen ziekte

Hoewel rouwen tijdelijk veel psychische en fysieke klachten kan veroorzaken, is het geen ziekte. Maar rouw kan wel ziek maken. Om dit te voorkomen kun je een rouwende helpen door het verlies bespreekbaar te maken en aan te sluiten bij wat hij of zij nodig heeft. De één zal nog maanden nodig hebben om weer een beetje in het werkritme te komen, een ander functioneert redelijk snel alweer op het niveau van voor het verlies. Soms zul je ook merken dat rouw pas na lange tijd ineens de nodige aandacht gaat vragen of opnieuw getriggerd wordt door een gebeurtenis in je omgeving. Dat hoort er allemaal bij.

Het belangrijkste in goede zorg rondom rouw is erkenning van je verlies, een luisterend oor en enige flexibiliteit als het nodig is. Wanneer die factoren allemaal aanwezig zijn zul je merken dat het na verloop van tijd weer makkelijker wordt om het werk op te pakken en dat je langzamerhand weer beter gaat functioneren.

 

Gebruikte bronnen: